ประเภทของความพิการ

นพ.จรัญ มหาทุมะรัตน์
4 มิ.ย. 2552

Craniofacial Surgery หมายถึง การผ่าตัดแก้ไขความพิการบนใบหน้าและกะโหลกศีรษะชนิดรุนแรง(craniofacial deformities) ซึ่งความพิการนั้นอาจมีสาเหตุมาจากความพิการแต่กำเนิดหรือเกิดขึ้นภายหลัง เช่น เนื้องอก หรืออุบัติเหตุ เป็นต้น
แต่ก่อนการรักษาความพิการบนใบหน้าชนิดรุนแรงโดยการผ่าตัดทำได้ไม่ค่อยดี หรือบางรายอาจกล่าวได้ว่าทำไม่ได้เลย ต้องปล่อยให้ผู้ป่วยรับสภาพไปตามยถากรรม เช่น ความพิการในผู้ป่วยที่มีรอยเชื่อมของกะโหลกศีรษะติดเร็วกว่าปกติ เช่น โรคครูซอง (Crouzon syndrome), โรคเอเพิร์ต (Apert syndrome), ความพิการที่ผู้ป่วยมีกระบอกตาห่างกันมากกว่าปกติ (frontonasal dysplasia) หรือกระบอกตาอยู่ต่างระดับกัน (orbital dystopia) เป็นต้น  จนกระทั่งในปี พ.ศ. 2510 ศัลยแพทย์ตกแต่งชาวฝรั่งเศส ชื่อ พอล เทสสิเออร์ (Paul Tessier) ได้ประสบผลสำเร็จในการผ่าตัดรักษาผู้ป่วยที่มีความพิการดังกล่าว โดยการผ่าตัดร่วมกับประสาทศัลยแพทย์ มีการวางแผนการรักษาร่วมกับแพทย์ผู้เชี่ยวชาญสาขาอื่นๆอีกประมาณ 12 สาขา เรียกว่า เป็นการทำงานแบบสหสาขาวิชาชีพ (multidisciplinary team) จึงประสบความสำเร็จ ได้แก่ กุมารแพทย์, แพทย์ทางพันธุกรรม, จักษุแพทย์, แพทย์ทางหู คอ จมูก, จิตแพทย์, วิสัญญีแพทย์, ทันตแพทย์และทันตแพทย์จัดฟัน, นักอรรถบำบัด, นักสังคมสงเคราะห์, พยาบาล ฯลฯ เป็นต้น

ความพิการประเภทต่างๆ

โรคความพิการบนใบหน้าและกะโหลกศีรษะ (craniofacial deformities) สามารถแบ่งกลุ่มใหญ่ ๆ ได้ดังต่อไปนี้

1. กะโหลกศีรษะเชื่อมติดผิดปกติ (premature fusion of cranial suture หรือ craniosynostosis) เช่น
   • กลุ่มที่มีความผิดปกติหลายอย่างในร่างกาย (syndromic craniosynostosis)
     • กลุ่มอาการครูซอง (Crouzon syndrome)
     • กลุ่มอาการเอเพิร์ต (Apert syndrome)
     • กลุ่มอาการไฟเฟอร์ (Pfeiffer syndrome)
     • กลุ่มอาการมูนคู (Muenke syndrome)
     • กลุ่มอาการคาร์เพนเตอร์ (Carpenter syndrome)
     • กลุ่มอาการเซเตอร์-โชเซน (Saethre-Chotzen syndrome)
   • กลุ่มที่มีการเชื่อมติดของรอยต่อกะโหลกศีรษะเพียงอย่างเดียว (non-syndromic craniosynostosis)
     • ศีรษะยาวผิดปกติในแนวหน้าหลังคล้ายเรือ (scaphocephaly จาก sagittal craniosynostosis)
     • ศีรษะรูปสามเหลี่ยมเป็นสันที่หน้าผาก (trigonocephaly จาก metopic craniosynostosis)
     • ศีรษะเบี้ยว (plagiocephaly จาก unilateral coronal synostosis)
     • อื่นๆ
2. ความพิการที่มีกระบอกตาอยู่ตำแหน่งผิดปกติ
   • กระบอกตาห่างกันมากกว่าปกติ (orbital hypertelorism)
   • กระบอกตาอยู่ต่างระดับกัน (orbital dystopia)
   • กระบอกตาเล็กผิดปกติ (microorbit)
3. โรคใบหน้าเล็กแต่กำเนิด (craniofacial microsomia) - เป็นความพิการที่มีใบหน้าด้านหนึ่งด้านใดเล็กกว่าปกติ (hemifacial microsomia) หรือเป็นทั้งสองด้าน
4. โรคงวงช้าง (frontoethmoidal encephalomeningocele)
5. โรคใบหน้าแหว่งแต่กำเนิด (facial clefts)
6. ความพิการแต่กำเนิดอื่นๆ
   • โรคปิแอร์-โรแบง (Pierre Robin sequence)
   • กลุ่มอาการเทรชเชอร์ คอลลินส์ (Treacher Collins syndrome)
   • ใบหูเล็กไม่สมบูรณ์ (microtia)
7. ความพิการที่เกิดขึ้นภายหลัง
   • โรคใบหน้าเหี่ยวแห้ง (progressive hemifacial atrophy)
   • ภาวะขากรรไกรเล็ก (micrognathia), คางเล็ก (microgenia), ข้อต่อขากรรไกรล่างติดแข็ง (T.M.J. ankylosis)
   • ความพิการใบหน้าภายหลังการบาดเจ็บ (posttraumatic)
   • ความพิการใบหน้าภายหลังผ่าตัดเนื้องอก (post-tumor resection)